Zabezpieczenie przeciwprzepięciowe to urządzenie lub system stosowany w instalacjach elektrycznych i oświetleniowych, którego głównym zadaniem jest ochrona urządzeń elektrycznych przed skutkami przepięć. Przepięcia to chwilowe zwiększenia napięcia w sieci elektrycznej, które mogą być wywołane przez różne czynniki, takie jak wyładowania atmosferyczne (pioruny), manewry w sieci energetycznej czy zmiany obciążenia. Przepięcia mogą prowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia urządzeń elektrycznych i elektronicznych, dlatego stosowanie odpowiednich zabezpieczeń jest kluczowe dla zapewnienia ich bezpieczeństwa i niezawodności działania.
Rodzaje zabezpieczeń przeciwprzepięciowych
Zabezpieczenia przeciwprzepięciowe dzielą się na kilka kategorii w zależności od zastosowania i charakterystyki działania:
- Ograniczniki przepięć – urządzenia, które ograniczają napięcie przepięcia do wartości bezpiecznej dla chronionych urządzeń. Ograniczniki te są często stosowane w instalacjach domowych i przemysłowych.
- Rozłączniki przepięć – urządzenia, które w przypadku wystąpienia przepięcia automatycznie rozłączają obwód elektryczny, chroniąc w ten sposób podłączone urządzenia.
- Warystory – półprzewodnikowe elementy elektroniczne, które zmieniają swoją rezystancję w zależności od przyłożonego napięcia, ograniczając w ten sposób przepięcia.
- Diodowe ograniczniki przepięć – wykorzystują diody Zenera lub diody transil do ochrony przed przepięciami, są często stosowane do ochrony delikatnych obwodów elektronicznych.
Zasada działania
Zabezpieczenia przeciwprzepięciowe działają na zasadzie szybkiego reagowania na przekroczenie określonego poziomu napięcia w sieci. W momencie wystąpienia przepięcia, urządzenie przeciwprzepięciowe aktywuje mechanizm, który albo ogranicza napięcie do bezpiecznego poziomu, albo rozłącza obwód elektryczny, zapobiegając w ten sposób uszkodzeniu podłączonych urządzeń.
Normy i standardy
Zabezpieczenia przeciwprzepięciowe są projektowane i instalowane zgodnie z obowiązującymi normami i standardami, które określają wymagania dotyczące ich działania, testowania i bezpieczeństwa. W Europie jednym z podstawowych dokumentów normatywnych jest seria norm EN 62305, określająca zasady ochrony przed wyładowaniami atmosferycznymi, w tym wymagania dotyczące zabezpieczeń przeciwprzepięciowych.
Zastosowanie
Zabezpieczenia przeciwprzepięciowe znajdują zastosowanie w różnych obszarach, od instalacji domowych, przez obiekty komercyjne, aż po zaawansowane systemy przemysłowe i infrastrukturę krytyczną. Są one niezbędne w miejscach, gdzie istnieje wysokie ryzyko wystąpienia przepięć, a także tam, gdzie konsekwencje ich wystąpienia mogą być szczególnie poważne, na przykład w szpitalach, centrach danych czy systemach sterowania ruchem lotniczym.
